Direct contact? Bel: +31 33 4950004

Home > Inspiratie > Verstand van Weerstand

Verstand van Weerstand

Verstand van Weerstand

Ineens zit ik er middenin. Het popt ineens op. Geïrriteerd, of noem het gewoon boos. Ik sta bij het koffiezetapparaat en blijkbaar heeft iemand besloten dat we het vanaf nu anders gaan doen. Andere koffiebonen, andere smaak… Waarom? En waarom zonder overleg?

Hoe je reageert op een verandering, dat verschilt van mens tot mens. Hoe zit het bij jou? Wat past bij jou?

• Natuurlijk ben ik wel bereid tot veranderen (alleen ontstaat er uiteindelijk niet altijd verandering).

• Ik heb geen zin om te veranderen, zeker niet als ik niet weet waarom of wat het oplevert (laat de ander zich maar aanpassen).

• Ik houd wel van wat veranderen (altijd in voor iets nieuws!).

• Of zoals bij mij: waarom iets nieuws? De oude koffiebonen waren goed zoals het was! Zeg gerust: niet direct veranderbereid, zo blijkt.

Over het algemeen zullen veel mensen aangeven best veranderbereid te zijn, en goed om te kunnen gaan met veranderingen. Vooral als je erop vooruit gaat, of als het de ander betreft, blijken we goed in meebewegen. Dit idee over jezelf krijgt een andere lading op het moment dat het je raakt in jóuw gedrag, zodra jij iets moet gaan aanpassen in bijvoorbeeld je routine of je vrijheid. We blijken dan een stuk minder veranderbereid en tonen vaker weerstand dan we doorhebben.

Plastic scheiden? “Ja, maar dan moeten ze het wel ophalen.” Verhuizing naar andere verdieping? “Ja maar dan wil ik wel bij het raam.” Een nieuw computersysteem? ”Ja maar vorige keer…“ of AVG, “aandacht voor privacy prima, maar moet ik dat écht allemaal vastleggen?” Het zijn voorbeelden waar we allemaal wel kunnen invoelen dat als de verandering dichtbij komt, je meer weerstand bij de ander ziet of bij jezelf ervaart. Weerstand is een normale reactie.

Het hoort bij het implementeren van veranderingen binnen organisaties. Doppler & Lauterburg (1996) wijzen erop dat een constructieve omgang met weerstand één van de belangrijkste succesfactoren is bij het managen van verandering. ‘Wat is dat, een constructieve omgang met weerstand?!’, zal menig manager zich afvragen.

Verstand van weerstand ontwikkelen kan je veel invloed geven in het contact met collega’s of bestuur én ze aangehaakt houden. Ook al uiten je collega’s of bestuurders zich, op zijn zachtst gezegd, niet zo veranderbereid.

Verstand van weerstand

Wat gebeurt er met mensen bij weerstand? Neem jezelf als voorbeeld ter verduidelijking. Bedenk voor jezelf iets kleins of groots waarbij je voelt dat je er tegen opziet, geen zin in hebt, het niet aangaat, of… Houd dit voorbeeld in gedachten, om straks de zelfanalyse voort te kunnen zetten.

Als de ongewenste verandering door jou wordt ervaren als essentieel, dat het je raakt, zal het je een emotie en de daarbij horende reactie ontlokken. Het komt dichtbij, de veranderbereidheid is op de achtergrond geraakt en de weerstand groeit. Je raakt van binnen geagiteerd. Fysiek kan je meer waarnemen bij jezelf dan je misschien weet. Weerstand is bij uitstek goed fysiek voelbaar. Ver voor je er taal voor gevonden hebt. Zo kan je bemerken dat je reactie uit de maat is (iets te boos als je er met een collega over praat). Of verstrak of verstar je?

Wat ons in de weg zit, is dat we onder druk van gevoelens de reactieve weg neigen te nemen. Dit houdt in dat we uit het gedragsrepertoire dat we hebben opgebouwd in de loop der jaren, dát gedrag kiezen dat ons het beste zal helpen. Dit kan vechten (argumenteren) zijn, bevriezen (binnenvetter) of vluchten (de relatie behouden, maar niet je zin krijgen). Om zo te zorgen dat er in stand houden wat we hadden, soms dus resultaat, soms de behouden relatie.

Terug naar je eigen voorbeeld, welk gedrag laat jij vooral zien? Wat zeg je zoal, tegen wie? Of wat zeg je niet? Dit verdedigingsmechanisme steekt de kop op en uit zich vaak in bijvoorbeeld het volgende gedrag:

• jezelf groot maken (dan is de ander kleiner);

• inhoudelijk argumenteren (dan neemt je overtuigende ratio het over);

• bagatelliseren van het eigenlijke probleem (dan is het een stuk minder spannend);

• projecteren, negeren, etc.

Deze reactie is ingesleten gedrag, deze oude groef is zo eigen geworden, dat het zich voordoet als jouw waarheid. De weerstand komt dus in al zijn heftigheid, gepaard met dit verdedigingsmechanisme, soms wat principieel geworden, aan de oppervlakte. De groef is op dat moment wie we zijn en wat we kunnen.

Even terug naar je eigen voorbeeld: het is toch ook zo?! Dat wat jij er van vindt?

Je bent je echter vaak niet bewust van de écht onderliggende emotie. Want is het je altijd helder welke emotie je verdedigt? Het voelt vooral alsof we geen keuze tot ander gedrag of geen andere gedachte meer kunnen hebben. Maar wat zit er bij jou onder, in jouw voorbeeld? Ben je bang iets los te laten, onzeker over wat je aankan, boos omdat je niet betrokken bent, is het spannend…?

Mijn groef is dat ik mijn mening inslik, wel wat pruttel over de vieze koffie, hopend dat anderen deze mening bevestigen. Maar zo niet, dan pak ik het werk weer op, overweeg een aantal dagen alleen nog maar thuis te werken, maar zal de koffie na een poosje toch hebben geaccepteerd. Ik bagatelliseer wat af, en ga daarna weer aan het werk. Een soort van. Want de echte onderliggende emotie, mij gepasseerd voelen (in deze besluitvorming), zal blijven doorklinken.

De ander in de weerstand

Met dit inzicht is het ook makkelijker omgaan met iemand die weerstand toont op jouw goede intenties. Jij wilt dat de ander een kant op beweegt, de ander denkt daar het zijne van. Je ziet de fysieke spanning, hoort de tegenargumenten (voelt je soms zelfs aangevallen), ziet de uit-de-maat reactie van de ander. Door aandacht te besteden aan de argumenten, te onderzoeken wat er écht schuil gaat achter het gedrag, welke emotie er achter zit, kun je vervolgens deze emotie erkennen. En dan kun je verder met een constructief gesprek over wat er nodig is om door te gaan op het door jou voorgestelde pad. Het volgende onderzoek is een mooi voorbeeld van het erkennen van de emotie van de ander, en daarmee het gemakkelijker maken van de verandering;

Met een korte vragenlijst achterhaalden onderzoekers (Werner, Stoll, Birch & White, 2002) de belangrijkste weerstanden van studenten tegen het recyclen van aluminium bekers. ‘Tijdgebrek’ en ‘geen zin om op zoek te gaan naar een recyclebak’ werden het meeste genoemd. Op basis van deze weerstanden maakten ze twee typen borden:

• Borden waarop ze de weerstanden van de studenten tegenspraken (iets wat we intuïtief vaak doen): ‘Het duurt maar 30 seconden…’

• Borden waarop ze de weerstanden van de studenten erkenden: ‘Het kan lastig zijn, maar…’ Deze borden hingen de onderzoekers op bij recyclebakken in de Universiteit.

Vervolgens telden ze het aantal aluminium bekers in de bakken. Welk bord deed het beter? Het eerste bord (‘Het duurt maar 30 seconden’) zorgde voor 68% gerecycelde bekers. Een mooi resultaat, maar dit cijfer kan niet tippen aan de effecten van het tweede bord (‘Het kan lastig zijn’). Het erkennen van weerstand zorgde voor 80% gerecycelde bekers!

Het analyseren van weerstand kan goed helpen bij het vergroten van de veranderbereidheid en zo het brengen van de gewenste beweging. Bij collega’s die in de weerstand zitten, of wanneer je jezelf betrapt op ‘hakken in het zand’ gedrag. Kortom, wat kan je concreet doen?

• (Samen) onderzoeken welke emotie er onder die weerstand verhuld zit.

• Bevestigen van deze emotie.

• Als gesprekspartner regie nemen, bijvoorbeeld:
- Vergroot het probleembewustzijn en de opbrengst bij verandering (daarmee risico’s en mogelijkheden meer helder, minder boos)
- Versterk de samenwerking, geef een rol of taak (daarmee meer behapbaar, minder spannend)
- Creëer voorspelbaarheid (daarmee minder spannend, of minder verdrietig vanwege het loslaten)
- Communiceer transparant en open (minder spannend, meer controle).

Leer jezelf veranderbereidheid aan, en gun het je collega’s, helemaal als er een verandering op stapel staat. En trouwens, is dat tegenwoordig niet continu het geval?

Terug op de koffie. Weet je wat het echt is? Niet lang geleden hebben we tijdens een overleg gesproken over de koffiebonen. Ik stelde toen voor andere bonen te bestellen om kosten te besparen, maar uiteraard wel eerst te checken of deze wel net zo lekker zijn. Mijn opmerking werd toen terzijde geschoven, onzin was het. Boos dus, dat ben ik, en inmiddels weet ik ook op wie. Voor mij leerzaam om dit niet te bagatelliseren en deze persoon te vragen hoe dit besluitvormingsproces is verlopen om voor de toekomst te leren.

Misschien ga ik dat gesprek wel aan onder het genot van een lekker kopje koffie.

Leuk? Volg Spijkman op LinkedIn om op de hoogte te blijven. Leuk artikel? Volg Spijkman op LinkedIn om op de hoogte te blijven!