Deze week gaf ik een training, daarin kwam aan bod waarom mensen soms bewust informatie achterhouden. Mensen die zeggen openheid en transparantie belangrijk te vinden waarbij er toch iets scheef gaat lopen in het gedrag wat ze vertonen.

Een mogelijkheid om die discrepantie tussen ‘zeggen en doen’ te verklaren is dat er vaak een persoonlijke overtuiging is, die klem zit. Die zegt enerzijds dat we moreel willen handelen en anderzijds dat we goed voor onszelf en onze eigen belangen moeten zorgen. Oftewel ons zelfzuchtige gedrag.

Moraal en eigen verhaal

Ik heb in mijn opvoeding meegekregen dat stelen slecht is. Die opvatting is er gelukkig bij mij nog steeds. Het is mijn morele overtuiging. Dit morele gedrag is zichtbaar in de zin dat niemand mij met een bivakmuts bij een tankstation zal aantreffen terwijl ik de boel leegroof. Maar ook mijn zelfzuchtige gedrag, mijn eigenbelang is hier gelijk aan. Ik zou niet weten wat ik dan graag wil bereiken of wat het me persoonlijk zou opleveren wel die bivakmuts op te zetten.

Balans zoeken

Morele overtuigingen en zelfzuchtig gedrag zitten eigenlijk samen op een wip, waar je een balans in moet vinden. Want je kunt best kiezen voor je persoonlijke belangen, als ze maar niet haaks staan op je morele overtuigingen. Want dan heeft het effect op hoe mensen je waarnemen, of ze je vertrouwen of geloofwaardig vinden.

Heen-en-weer

Die wip beweegt voortdurend. Want we zijn niet altijd eerlijk over hoe het eten smaakt of dat we iets mooi vinden. Omdat we de discussie niet willen of de sfeer niet willen verpesten. En dat is vaak vanuit eigenbelang.

Welke kant op?

Helaas zie je soms dat die balans flink doorslaat. Dan hoor je mensen praten over openheid, maar merk je dat ze vooral politiek aan het bedrijven zijn of soms fraude aan het plegen zijn. Of wil de organisatie meer betrokkenheid, maar wordt een enthousiaste groep starters genegeerd of weggezet onder het kopje ‘ongewenst’.

De wip besturen

Het besturen van die wip is onze eigen verantwoordelijkheid. We zijn verantwoordelijk voor het spiegelen van ons eigen gedrag aan de hand van onze morele waarden. Weet van jezelf wanneer je neigt in zelfzuchtig gedrag te schieten. Als je dat merkt, en vervolgens onderzoekt waarom je de behoefte hebt je belangen te beschermen, tref je daar heel vaak een beter alternatief aan. En kun je bij je morele overtuigingen blijven, zonder je eigenbelang te negeren.